گروه دين و انديشه: استاد درس خارج حوزه علميه درباره مباني قرآني حج گفت: ظواهر حج تا حدي مطرح است ولي يکي از فلسفه‌هاي مهم آن که ايجاد امت واحده اسلامي، استقامت و مقاومت فرهنگي و برائت از مشرکين است که جهان اسلام از آن غفلت کرده است. 
حج اهداف سياسي، اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و حتي فردي متعددي دارد. حج يک امر ديني واجب براي مسلمانان است که بايد حداقل يک بار در طول زندگي، توسط همه مسلمانان بالغي که توانايي جسمي و مالي براي انجام سفر و حمايت از خانواده خود در هنگام غيبت از خانه را دارند، انجام شود.  حج نخستين بار در زمان حضرت  ابراهيم(ع) انجام شد و آئين‌هاي حج و عمره، لمس حجرالاسود، سعي بين صفا و مروه وقوف در عرفات و رمي جمرات، همگي پيش از اسلام رايج بود و تنها برخي تعديلات در حج اسلامي نسبت به پيش از اسلام روي داده است.
حج از منظر قرآن کريم فرصتي براي وحدت اسلامي و طنين‌اندازشدن نداي توحيد و صحنه‌اي براي عزت مسلمين است. خبرنگار ما در اين‌باره با حجت‌الاسلام والمسلمين مجتبي کلباسي؛ دبير ستاد تفسير قرآن و استاد درس خارج حوزه علميه گفت‌وگو کرده است که در ادامه مي‌خوانيد؛
 نگاه قرآن کريم به حج چيست و چگونه مي‌توانيم قر‌آن‌محوري را در حج دنبال کنيم؟
 حج اولا يک پديده قرآني است لذا شايد اين تعبير که بگوييم حج با محوريت قرآن کريم، تعبير صحيحي نباشد زيرا قرآن، بنيان و اساس حج است و حج، مولود قرآن است و مباني و اصول حج متخذ از قرآن کريم است و آيات زيادي هم به آن اختصاص دارد. با اينکه برخي احکام به صورت مجمل در قرآن مورد توجه قرار دارد در مورد حج اينطور نيست و به صورت مفصل مورد توجه قرار گرفته است.  قرآن در مورد کعبه و تاريخ حج، احکام و فلسفه حج و ... سخن به ميان آورده لذا حکمي قرآني است که البته جزئيات آن توسط پيامبر اعظم(ص) تشريع و تبيين شده است. بنابراين کسي اگر بخواهد با ابعاد مختلف حج آشنا و مانوس شود بدون قرآن راه به جايي نمي‌برد. حج يک تشريع و برنامه قرآني است که در آيات مختلف مورد اشاره قرار گرفته است و اهداف و برنامه‌هاي آن هم بيان شده است.
 ابتناي حج بر آيات قرآن فرصت مناسب‌تري براي وحدت اسلامي ايجاد مي‌کند؛ الان چقدر به اين فرصت و ظرفيت توجه مي‌شود و راه‌کارهاي افزايش وحدت اسلامي چيست؟ 
 بايد سوگمندانه گفت که ظواهر حج تا حدي مطرح است ولي يکي از فلسفه‌هاي مهم آن که ايجاد امت واحده اسلامي، استقامت و مقاومت فرهنگي و برائت از مشرکين است که جهان اسلام از آن غفلت کرده است. حج اهداف سياسي، اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و حتي فردي متعددي دارد ولي الان جز ظواهر و اعمال فردي مابقي به صورت جدي مورد توجه نيست در حالي که اگر روح حج به معناي واقعي پياده شود مسلمين مي‌توانند به يک قدرت جهاني تبديل شوند.  البته دليل اين مطلب وجود برخي سياست‌هاي استعماري و همراهي برخي کشورهاي اسلامي با اين سياست‌ها است؛ قرآن کريم فرموده است: سواء العاکف فيه و الباد. بايد مرزهاي تفرقه شکسته شود و اتحاديه‌هاي مختلف اسلامي بر محور حج ايجاد شود تا جهان اسلام، قدرت پيدا کند؛ با اينکه فرمود حج سواء العاکف، يعني جنبه بين‌المللي دارد ولي تسلط فرهنگ و سياست بيگانه و پيروان آنان مانع از مطرح‌شدن حج در قواره اصلي و ظرفيت واقعي خود است. گرچه تلاش‌هايي از سوي حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبري انجام شده است و در مورد ماهيت حج پيام داده و سخن گفته‌اند ولي مع‌الاسف بايد گفت فاصله عموم حجاج با اين مضامين بسيار زياد است. شايد عده‌اي داراي روشن‌بيني باشند ولي عموما بهره‌ها از حج، بهره فردي است.
 حج بايد زمينه را براي ايجاد بازار بين‌الملل اسلامي ايجاد کند و جايي براي تاليف قلوب مسلمين باشد ولي متاسفانه اين‌طور نيست و بايد تلاش کنيم روند تغيير يابد.
  به موانع کارکرد واقعي حج اشاره کرديد، آيا در اين وضعيت مي‌توان از ظرفيت نهادهاي مردمي بهره برد؟
  ما از دولت‌هاي ديگر مايوس هستيم ولي عالمان ديني و روشنفکران دلسوز و دغدغه‌مند بايد کار فرهنگي و فکري بکنند و فلسفه حج را تشريع کنند؛ ديدگاه آيات قرآن در اين مسئله کاملا روشن است و حقيقتا بايد کار فرهنگي عظيمي رخ دهد؛ دولت‌ها هم عمدتا با اين بستر کاري ندارند و چه بسا اگر منافعشان اقتضا کند بر خلاف روح حج هم حرکت مي‌کنند و دنبال توسعه و حفظ روابط خودشان با استعمار هستند. در اين وضعيت عالمان و انسان‌هاي فرهنگي و اهل قلم بايد با نوشتن و تشکيل جلسات علمي مشترک و با تبيين و روشن‌گري، تلاش کنند که اهداف واقعي حج تشريح شود.
 اگر حج واقعي احيا شود چقدر براي امت اسلامي مفيد است؟
 طراحي حج، چندلايه و داراي ابعاد مختلف است؛ از مهمترين اهداف حج اين است که تشکل جامعه اسلامي تقويت شود و اين هويت را ارتقا بخشد و به اهداف خود نزديک کند بنابراين اگر ما اين مسئله را در حج نبينيم رکني از حج مغفول مانده است. جعل الله الکعبه بيت الحرام قياما للناس. قوام جامعه اسلامي به حج است و اگر حج با طبيعت واقعي خود مطرح شود و سياست‌هاي مداخله‌گرانه قدرت‌ها و پيروان آنان از بين رود آن وقت خواهيم ديد حج چه قدرتي دارد.
  براي نزديک شدن حج به آنچه قرآن فرموده است و هماهنگ شدن اهداف اين مناسک با اهداف قرآني در شرايط فعلي چه پيشنهادي داريد؟
 اولين گام تلاوت و قرائت قرآن است که اين سطح اول و لايه اول است و بايد باشد و البته الان هم محافل و جلسات قرائت وجود دارد و بسيار لازم است؛ گرچه نبايد به سطح قرائت بسنده کنيم زيرا مقدمه براي فهم و عمل به قرآن کريم است. طبيعتا وقتي قرآن خوانده شود و به اين آيه برسيم که؛ قياما للناس، بايد ببينيم آيا حج فعلي، قيام للناس شده است يا خير؟ يا وقتي فرمود؛ ليشهدوا منافع لهم، آيا حج الان منافع امت‌هاي اسلامي را تامين مي‌کند يا بازار کفار را؟ به جاي اينکه حج، محلي براي بازارهاي مشترک اسلامي باشد و قدرت‌هاي اسلامي توليدات خود را بفروشند به محلي براي منافع قدرت‌هاي استکباري تبديل شده است.
به گزارش امانت به نقل ازز تلاوت قرآن همواره خوب است و بايد بهتر از قبل برگزار شود ولي مهمتر از آن تدبر و فهم آيات حج و تلاش براي عملياتي کردن آن است؛ يعني علاوه بر ترويج قرائت قرآن، ترويج گذر از آن به فهم و عمل مهم است. گاهي ما آنقدر به ظواهر مي‌پردازيم که گويي غير از آن هدفي نيست در حالي که قرائت مقدمه تامل و تدبر و تدبر مقدمه عمل به قرآن کريم است و بايد همه اينها در دستور کار ما قرار داشته باشد.