گروه گزارش:سه رشته (تنورسازي  جولايي، ريزه کاري چوب) در بخش صنايع دستي آذربايجان غربي نفس‌هاي آخر حيات خود را مي‌کشند و خطر فراموشي آنها را تهديد مي‌کند تا براي هميشه به تاريخ سپرده شوند. هنرهايي که روزگاري زينت بخش خانه‌هاي مردم بوده و چشم هر گردشگر و توريستي را خيره کرده و بسوي خود مي‌خواند و علاوه براين منبع درآمد مناسبي براي اقشار مختلف مردم بودند امروز ناي نفس کشيدن ندارند و به عبارتي نفس آنها به شماره افتاده، ديگر صداي کار از کارگاه‌ها به گوش نمي‌رسد و محلات منتسب به اين مشاغل، غبار فراموشي گرفته و هنرمندان‌شان که سال‌ها با انگشتان خود زيباترين آثار را خلق کرده و سوغاتي براي گردشگران داخلي و خارجي فراهم مي‌کردند امروز يا گوشه عزلت گزيده يا در فراق حرفه خود حسرت مي‌کشند و يا در حرفه‌اي ديگر با بي رغبتي روزگار مي‌گذارنند، پيشکسوتان هم يا چشم از جهان فرو بسته و يا روزهاي گذشته را مرور مي‌کنند.
زندگي مدرنيته امروزي، کالاهاي لوکس خارجي، بدون بازار بودن هنرهاي صنايع دستي، مواد اوليه گران، تغيير ذائقه مردم و مهمتر از همه قيمت بالاي صنايع دستي باعث شده بازار بسياري از توليدات دستي در کشور و به تبع اين استان رونقي نداشته و با بي مهري مواجه شود در اين ميان سه رشته صنايع دستي آذربايجان غربي از جمله »نساجي سنتي (جولايي)، ريزه کاري و تنور سازي« در آستانه نابودي و فراموشي قرار گرفته‌اند.
تنورسازي صنعتي 500 ساله
اين صنعت در محله تنديرچلر (تنورسازان) اروميه در گذشته بيش از 70 تنورساز را در خود جاي داده بود ولي امروز تعداد آنها بسيار کم شده و از انگشتان يک دست هم تجاوز نمي‌کند.بسياري از گردشگران خارجي و داخلي به خاطر نبود اين صنعت در ديارشان افسوس مي‌خورند و معتقدند صنعت تنورسازي اين محله ظرفيت تبديل شدن به آثار تاريخي و ميراث صنعتي را دارد.
خريداران خارجي اين صنعت 500 ساله از کشورهاي آلمان، ارمنستان، عراق، ترکيه، جمهوري آذربايجان، روسيه و ديگر کشورها و مشتريان داخلي نيز از تسوج، شبستر، تبريز و مهاباد هستند.
کارشناس ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان غربي مي‌گويد: از هزاره ششم قبل از ميلاد سفال‌هايي شبيه به تنور وجود داشته و اين سفال‌ها به مرور زمان تغيير شکل يافته و براي پخت نان سنتي بکار گرفته شدند.حسن سپهرفر افزود: روزگاري در روستاهاي اروميه زنان به صنعت تنور سازي مي‌پرداختند ولي پس از دهه 50، آرام آرام مردان وارد ميدان شدند و تنورسازي و پخت نان سنتي را در کنار زنان بر عهده گرفتند.وي ادامه داد: در محله تنورسازان اروميه بيش از 50 خانوار به صنعت تنورسازي مشغول بودند ولي امروز تنها يکي دو کارگاه تنورسازي پابرجا مانده است.سپهرفر گفت: صنعت تنورسازي اروميه به ثبت ملي رسيده و در فهرست آثار ناملموس قرار گرفته است.
ريزه کاري چوب، هنري با بيش از 400 سال
ريزه کاري چوب با بيش از 400 سال قدمت، به عنوان يکي از شاخص ترين صنايع دستي آذربايجان غربي روزگاريست به جهت نبود خريدار، با بي مهري مواجه شده و آخرين بازماندگان اين هنر هم با نا اميدي کار مي‌کنند.بسياري از آثار فاخر هنرمندان اين استان با نقش و نگارهاي متنوع و منحصربفرد در گذشته توسط واسطه‌ها به ديگر کشورها منتقل شده و خانه‌ها و موزه‌هاي بسياري را زينت داده ولي امروز اين توليدات بازاري ندارد.نبود بازار به دليل پايين بودن قدرت خريد مردم، در سال‌هاي اخير نيز بسياري از هنرمندان هنر ريزه کاري آذربايجان غربي را با مشکلات عديده روبرو کرده و آنان را به تغيير شغل وا داشته است.
ريزه کاري چوب از مهمترين صنايع دستي پررونق اروميه است که روش توليد آن بر اساس روکش کردن قطعات چوبي در طرح‌ها و توليدات بسيار متنوع و کاربردي بوده و از چوب گردو، سنجد، گلابي، سرو، صنوبر و تبريزي به روش بريدن چوب در قطعات نازک و در کنار هم چسباندن آنها توليد مي‌شود.
از مهمترين آثار توليدي اين هنر مي‌توان به انواع متنوعي از جعبه‌هاي چوبي دستمال کاغذي، شکلات خوري، وسايل تزئيني، دستبند و حتي وسايل زينتي، جعبه آرايش، عصا، صفحه شطرنج و ميز غذا خوري اشاره کرد.اين هنر با قدمت، اينک با آخرين بازماندگان و پيشکسوتانش نفس‌هاي آخر را مي‌کشد.
نساجي سنتي هنري با قدمت چند هزار ساله
تغيير ذائقه مردم در انتخاب دکوراسيون، معماري منازل و وجود وسايل خارجي به ظاهر شيک و ارزان قيمت دربازار زمينه فراموشي اين صنعت را فراهم کرده است.به گفته رييس اداره ميراث فرهنگي و گردشگري پيرانشهر، قبل از اين بيش از 200 کارگاه نساجي سنتي (جولايي) فعاليت مي کرد ولي امروز از اين تعداد، تنها يک کارگاه باقي مانده است و فعالان اين کارگاه ها جذب مشاغل ديگري شده‌اند.
سليمان بشيري افزود: روزگاري اگر جهيزيه دختري خالي از چارشيو، برمال، سجاده يا جانماز توليد شده در کارگاه‌هاي جولايي بود ناقص محسوب مي شد و چندان به چشم نمي‌آمد.وي اظهار کرد: به روز نبودن اين کارگاه ها و به صرفه نبودن خريد محصولات توليدي کارگاه هاي »جولايي« باعث شده اين شغل سنتي و هنر زيبا رو به زوال بگذارد.
رييس اداره ميراث فرهنگي و گردشگري پيرانشهر ادامه داد: جبر زمان باعث به شماره افتادن نفس کارگاه‌هاي نساجي سنتي (جولايي) شده است.بشيري افزود: وقتي قيمت سجاده پشمي بالا باشد خريدار ترجيح مي‌دهد سجاده ارزانتر بخرد و همچنين زندگي ماشيني، تغيير سلايق و علاقمندي مردم به خريد وسايل به ظاهر شيک وارداتي عرصه را براي فعاليت اين هنر تنگ کرده است.
وي اضافه کرد: سال 61 حدود 70 تا 80 کارگر در اين رشته هنري فعاليت داشتند و به ازاي هر کارگاه 6 نفر هم‌ نخ ريسي مي‌کردند ولي الان که جمعيت 15 برابر شده نه کارگري وجود دارد، نه کارگاهي و نه نخ ريسي.رييس اداره ميراث فرهنگي و گردشگري پيرانشهر به روز نبودن کارگاه‌هاي جولايي را از جمله عواملي مي‌داند که در غريب ماندن اين هنر اصيل تاثير گذار بوده و معتقد است بايد همگام با تغيير معماري ساختمان ها و شکل و نماي آنها توليدات اين کارگاه‌ها نيز به روز مي‌شد تا نظر مخاطب را جلب کند.
بشيري قيمت بالاي توليدات جولايي را هم از جمله عوامل ديگري مي‌شمارد که مردم را از خريد محصولات اين هنر اصيل دور کرده و ‌آنها را به سمت خريد وسايل تزييني ارزان قيمت سوق داده است.رييس اداره ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري پيرانشهر ادامه مي‌دهد: علاوه بر اين زندگي مدرنيته و تغيير سليقه مردم و علاقمندي آنها به خريد وسايل به ظاهر شيک داخلي و وارداتي، فرصت ادامه حيات و فعاليت را از صنعت جولايي گرفته و ‌او را از ميدان بيرون کرده است.
بالا بودن قيمت تمام شده و تغيير ذائقه مردم عامل بي رونقي بازار صنايع دستي
معاون صنايع دستي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان غربي با بيان اينکه سه رشته نساجي سنتي (جولايي)، ريزه کاري و تنورسازي صنايع دستي هستند که در بوته فراموشي قرار گرفته‌اند، گفت: بالا بودن قيمت تمام شده توليدات صنايع دستي، عدم توانايي قدرت خريد مردم و تغيير ذائقه مردم از جمله عواملي هستند که باعث شده برخي رشته_هاي صنايع دستي در آستانه فراموشي قرار گيرند..محمد عبدلي ادامه داد: در نساجي سنتي (جولايي) هنوز کارگاه‌هاي محدودي در پيرانشهر و مهاباد باقي مانده است ولي برخي از توليدات اين صنعت بخاطر تغيير ذائقه مردم و برخي به دليل قيمت تمام شده بالا، مشتري ندارد.
معاون صنايع دستي ميراث فرهنگي و گردشگري آذربايجان غربي ادامه داد: توليدات هنر ريزه کاري نيز از قيمت بالايي برخوردار است به عنوان مثال وقتي جعبه شکلات سه ميليون قيمت دارد اين قيمت خارج از توان مالي مردم است بنابراين به سمت برخي وسايل تزئيني ديگر مي‌روند از سوي ديگر چوب که مواد اوليه هنر ريزه کاري است گران است و افزايش مزد کارگر هم از طرف ديگر باعث مي‌شود توليدات اين هنر قيمت بالايي داشته باشند.
عبدلي اظهار کرد: امروز به جاي توليدات سابق هنر ريزه کاري، صفحه شطرنج و تخته نرد جاي آنها را گرفته است.معاون صنايع دستي، ميراث فرهنگي و گردشگري آذربايجان غربي افزود: بيش از 81 رشته صنايع دستي در استان شناسايي شده که از اين تعداد برخي در بوته فراموشي قرار گرفته‌اند و دليل آن بالا بودن قيمت تمام شده و متنوع بودن محصولات صنعتي است.
به گزارش امانت به نقل ازايرنا، فراموشي بسياري از مشاغل سنتي در عصر حاضر با پيشرفت‌هاي تکنولوژي و زندگي مدرن امروزي دور از انتظار نيست ولي با اين حال صيانت از صنايعي که بخشي از فرهنگ و هويت مناطق محسوب مي‌شوند و مهمتر از همه ظرفيتي براي جذب گردشگران داخلي و خارجي به شمار مي‌روند را نبايد فراموش کنيم.
آذربايجان غربي از ديرباز مهد هنرهاي مختلف صنايع دستي فاخري بوده چنانکه بسياري از اين صنايع دستي از جمله فرش، شهره جهاني يافته و در خارج از مرزها حرف اول را مي‌زند.
نساجي سنتي، رودوزي‌هاي سنتي، بافته‌هاي داري، پوشاک سنتي، سفال و سراميک، صنايع‌دستي چرمي، هنرهاي روي چوب، صنايع‌دستي روي شيشه، رنگرزي گياهي و رفوگري، قالي بافي، گليم بافي، جاجيم بافي و چلنگري از جمله صنايع دستي آذربايجان غربي محسوب مي‌شوند.