گروه گزارش: خشک کردن تعمدي درياچه اروميه؛ اين شايعه‌اي است که هر از چندگاهي دوباره سر از رسانه‌ها درمي‌آورد و با واکنش مسئولاني رو به رو مي‌شود و دوباره فراموش مي‌شود تا چند ماه بعد.
 تازه‌ترين اين موضوع هم مربوط به همين چند روز پيش است که به يکباره نقل‌قول‌هايي دست به دست مي‌شد مبني بر خشک کردن تعمدي درياچه اروميه به بهانه استحصال »ليتيوم«!
اين روز‌ها درياچه اروميه وضعيت مناسبي ندارد و آخرين آمار‌ها نشان مي‌دهد وسعت درياچه به کمتر از يک ‌هزار کيلومتر مربع و حجم آب آن نيز به کمترين ميزان خود در تاريخ اين درياچه رسيده است. ‌تشکيل ستاد احياي درياچه اروميه ‌از بهمن 92 و صرف بودجه 18 هزار ميليارد تومان اعتبار براي احياي آن ‌از کاهش حجم و سطح نگين فيروزه‌اي ايران جلوگيري نکرد و به شايعات مختلف از جمله عمدي بودن ‌خشکاندن درياچه اروميه براي برداشت ذخاير معدني دامن زد. ‌
شايعه ليتيوم از کجا پا گرفت؟
چهار سال پيش مسعود تجريشي، مدير وقت دفتر برنامه‌ريزي و تلفيق ستاد احياي درياچه اروميه وجود ماده ‌معدني ارزشمند تيتانيوم در درياچه اروميه را رد کرد وگفت: اين ادعا که کف درياچه تيتانيوم وجود دارد ‌اشتباه است، اما عناصر ديگري مانند کلر، سديم ،ليتيوم و منيزيوم در اين درياچه وجود دارد. ‌
همين گفته کافي بود تا شايعه‌پردازان ماده معدني تيتانيوم را رها کنند و به شايعه استحصال ليتيوم از اين درياچه دامن بزنند.
معاون وقت سازمان حفاظت محيط زيست همچنين در آن زمان گفته بود: حتماً عناصر شيميايي در بستر درياچه ‌وجود دارد که مي‌تواند شامل سديم و کلرايد که همين نمک طعام است باشد و در رده‌هاي بالاتر عناصر، که ‌بسيار ارزشمند هستند، ليتيوم است که اگر قصد برداشت آن وجود دارد بايد غلظت به حدي باشد، که توجيه ‌اقتصادي هم داشته باشد، اما ميزان ليتيوم موجود در درياچه اروميه براي استخراج، توجيه اقتصادي ندارد‎.
چقدر برداشت ليتيوم امکان‌پذير است؟ اما فارغ از اين تاييد و تکذيب‌هاي سريالي سوال اين است که اساسا برداشت ليتيوم از سطح درياچه اروميه امکان‌پذير است؟ دکتر کامران زينال زاده مدير پژوهشکده مطالعات درياچه اروميه دانشگاه اروميه و متخصص آب در گفتگويش با فردا وجود چنين ذخايري را تاييد مي‌کند اما در پاسخ به پرسش فردا مي‌گويد :» براساس آخرين تحقيقات انجام شده تنها روش فني ‌استحصال مواد معدني به ويژه استحصال ماده معدني ليتيوم از درياچه اروميه، وجود شورابه است بنابراين براي استخراج ‌مواد معدني بايد درياچه اروميه احيا شود!« او مي‌گويد :»عناصر و ترکيبات شورابه درياچه اروميه مانند ليتيوم، نقش مهمي در تامين مواد اوليه ‌بسياري از صنايع با قابليت صادراتي بودن بالا مي‌باشند، اما اقتصادي‌ترين و امکان پذيرترين روش استحصال ‌بسياري از اين ترکيبات و عناصر تنها از شورابه درياچه مي‌باشد، به عبارت بهتر، فقط با حفظ آب درياچه ‌اروميه امکان بهره مندي از پتانسيل‌هاي آن مقدور است. ‌»
چرا ليتيوم؟ قيمت ليتيوم چقدر است؟ براي فهم کاربرد ليتيوم مي‌توان به تعريف‌هاي مرسوم آکادميک پناه برد، مثلا مي‌توان گفت :» يک فلز قليايي نقره‌اي-سفيد و نرم است که در شرايط استاندارد دما و فشار سبک‌ترين فلز و کم چگالي‌ترين عنصر جامد است.« اما اين تعاريف دليلي بر رواج چندباره اين شايعات ندارد. براي فهم بهتر آن بايد به کاربردهاي فراوان ليتيوم اشاره‌اي کرد؛ به عنوان مثال بايد بدانيم ليتيوم يکي از اجزاء مهم در باتري‌هاي قابل شارژ است که در تلفن‌هاي همراه، رايانه‌هاي دستي و اتومبيل‌هاي برقي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. آلياژي از ليتيوم آلمينيوم هم اکنون در صنايع هواپيما سازي بکار گرفته مي‌شود که سبک، قابل انعطاف و همزمان محکم و مقاوم است. همچنين ليتيوم نيروي کششي زيادي دارد و بخاطر کمي وزن خود گزينه بسيار مناسبي براي باتري‌هاي کم‌وزن و پرانژي است. شايد يکي ديگر از سرنخ‌هاي مهم در رواج شايعات درباره درياچه اروميه را مربوط به خبر چند ماه گذشته بدانيم، خبري که عنوان مي‌کرد »قيمت ليتيوم به بالاترين حد خود رسيده است!« قيمت از آن رو بالا رفته که تقاضا براي فلز باتري خودروهاي الکتريکي در بحبوحه تلاش‌هاي جهاني براي کربن‌زدايي خودروها براي مقابله با تغييرات آب‌وهوايي افزايش يافته است. به گواه خبرها شرکت آمريکايي لايونت، توليدکننده ليتيوم در فيلادلفيا اعلام کرده درآمدش از فروش ليتيوم در ماه گذشته دو برابر شده است!
تکذيب ليتيوم در درياچه؛ کذب محض است!
سيد سلمان ذاکر دبير هيات تحقيق و تفحص از عملکرد ستاد احياي درياچه اروميه و نماينده مردم اروميه در ‌مجلس شوراي اسلامي مي‌گويد:» صحبت‌هايي که اين روز‌ها درباره تلاش براي ‌خشک کردن عمدي درياچه اروميه براي برداشت ليتيوم مطرح مي‌شود، براي ‌متشنج کردن افکار عمومي مطرح مي‌شود. ‎«
به گزارش امانت به نقل از فردا،او معتقد است گزارشي که اخيرا درباره امکان برداشت ليتيوم از ‌کف تالاب‌هاي خشک شده کشور منتشر شده است، اين گمانه زني را در ذهن افکار عمومي ايجاد مي‌کند ‌که شايد عده‌اي در کشور با نگاه به منافع اقتصادي به عمد به دنبال خشک کردن درياچه اروميه بوده اند، اما ‌چنين گزاره‌ اي به هيچ وجه صحيح نيست.