انقلاب صنعتي پنجم؛ همکاري انسان و هوش مصنوعي

امير شجاعان در هشتمين جايزه فناوري اطلاعات که در وزارت کشور برگزار شد، اظهار کرد: هر رشته‌اي که انتخاب کنيد، ناچار است به موضوع فناوري اطلاعات مرتبط باشد. يعني نمي‌تواند از اين حوزه دور باشد و بايد قابليت کار در يک حوزه مرتبط را داشته باشد. بنابراين، مبحث فناوري اطلاعات و هوش مصنوعي در فرآيندها و صنعت موضوعاتي بسيار مهم هستند. توجه به اين حوزه حياتي است.
وي افزود: در کشور ما، سهم اقتصاد ديجيتال از توليد ناخالص داخلي (جي‌دي‌پي) حدود 15 درصد است. اين عدد براي کشورهاي در حال توسعه برازنده نيست، به ويژه در شرايطي که بخش قابل توجهي از فارغ‌التحصيلان ما در حوزه‌هاي مهندسي تحصيل کرده‌اند. ما يکي از مهندس‌پرورترين کشورها هستيم، اما در حوزه صنعت ICT، نزديک به 50 درصد فارغ‌التحصيلان ما مستقيماً در رشته‌هايي که مرتبط با اين حوزه هستند، تحصيل نمي‌کنند. چرا اين اتفاق نمي‌افتد؟ دلايل متعددي وجود دارد. بهره‌وري ما پايين است و اين موضوع بايد در جلسات بررسي شود تا جوامع ما بدانند و ان‌شاءالله براي آينده فکري کنند که از اين وضعيت نجات پيدا کنيم. اين اعداد براي ما خوب نيستند.
رئيس مرکز توسعه فناوري اطلاعات و هوشمندسازي وزارت کشور بيان کرد: در مجموعه کاري‌مان در بخش دولتي، يکي از مشکلاتي که داريم، اين است که عزيزاني که به سطحي از بلوغ مي‌رسند، ديگر نمي‌توانيم از علمشان بهره‌برداري کنيم؛ يا در داخل کشور کار مي‌کنند يا به خارج از کشور مي‌روند. کشور همسايه‌مان، امارات، تعداد زيادي متخصص جذب مي‌کند و جذب و نگه‌داشت نيروي کار بسيار دشوار شده است.
شجاعان بيان کرد: ما بايد همه در کشور درباره اين موضوع فکر کنيم. شايد راهي جز اين نباشد که پروژه‌هاي متعددي در سطح بين‌الملل جذب کنيم تا همکاران بتوانند اين کار را انجام دهند.
وي تصريح کرد: شما با انقلاب صنعتي آشنا هستيد. انقلاب صنعتي اول از قرن 18 تا 19 با نوآوري‌هايي چون ماشين بخار و توليد مکانيزه پارچه آغاز شد که موجب گذار از توليد دستي به توليد ماشيني و رشد سريع شهرنشيني شد.
شجاعان ادامه داد: در انقلاب صنعتي دوم که از قرن 19 آغاز شد، با اتکا به برق تحولات بيشتري در صنعت رخ داد. توليد فولاد و خط توليد مونتاژ از جمله اتفاقاتي بود که در اين دوران به وقوع پيوست و توسعه توليد در مقياس وسيع شکل گرفت. پيشرفت‌هاي ارتباطي مانند تلفن و تلگراف و همچنين تکنيک‌هاي توليد انبوه در اين دوره ظهور يافتند.
وي تصريح کرد: در انقلاب صنعتي سوم، با ظهور سيستم‌هاي مکانيکي و الکترونيکي و فناوري ديجيتال، ما شاهد توليد خودکار و جهاني‌سازي بوديم. عصر ديجيتال و شکل‌گيري صنايع نرم‌افزاري نيز در اين دوره آغاز شد.
شجاعان تاکيد کرد: اما آنچه که تحت انقلاب صنعتي چهارم که از قرن 21 شروع شده و همچنان ادامه دارد، رخ مي‌دهد، مباحثي چون هوش مصنوعي و اينترنت اشياء است که يکي از موضوعات مهم آن محسوب مي‌شود.
رئيس مرکز توسعه فناوري اطلاعات و هوشمندسازي وزارت کشور بيان کرد: يکي از موضوعات مهم در عصر حاضر، اينترنت صنعت و تأثير آن بر توليد هوشمند است. به‌ويژه، بحث چاپ سه‌بعدي و افزايش اتصال هوشمند، منجر به ايجاد کارخانه‌هاي هوشمند و توليد شخصي‌سازي‌شده‌اي شده که به سرعت در دنيا در حال وقوع است. اين تحولات به تدريج جايگزين اتوماسيون در بسياري از مشاغل سنتي مي‌شوند و چالش‌هاي جديدي را تحت عنوان آينده فناوري پيش‌رو داريم.
وي ادامه داد: در اين راستا، بهبود بهره‌وري و سيستم‌هاي به هم پيوسته، به‌ويژه در صنايع مختلف، به وضوح در حال وقوع است. همچنين، بحث‌هايي تحت عنوان انقلاب صنعتي پنجم در حال ظهور است که در آن شاهد همکاري انسان و هوش مصنوعي خواهيم بود. اين انقلاب بر فناوري‌هاي پايدار و اخلاقي تأکيد دارد و به رباتيک پيشرفته و محاسبات کوانتومي مي‌پردازد که اساس محاسبات را دگرگون خواهد کرد. زيست‌فناوري نيز به سرعت در حال گسترش است.
شجاعان بيان کرد: ما هنوز به طور کامل وارد اين عصر نشده‌ايم، اما نشانه‌هاي آن به وضوح نمايان است. تمرکز بر فناوري انسان‌محور، جايي که هوش مصنوعي به عنوان يک همکار عمل مي‌کند و نه جايگزين انسان، بسيار حائز اهميت است. همچنين، تأکيد بر پايداري و اخلاقي بودن فرآيندها، به‌ويژه توليد شخصي‌سازي‌شده و سازگار با محيط زيست، مورد توجه قرار دارد.
وي تصريح کرد: در آينده، نمي‌توان فرض کرد که کسي در يک شغل خاص مسئوليت دارد و به فناوري اطلاعات و هوش مصنوعي تسلط ندارد. به عنوان مثال، در حوزه مراقبت‌هاي بهداشتي و پزشکي، توانايي ماشين‌ها به حدي افزايش يافته که مي‌توانند تشخيص‌هاي پزشکي را با دقت بيشتري نسبت به برخي پزشکان انجام دهند. شناسايي سرطان و توسعه داروهاي جديد با استفاده از هوش مصنوعي براي شبيه‌سازي مولکول‌ها و تسريع فرآيند توليد داروها، نمونه‌هايي از اين پيشرفت‌ها هستند. پزشکي شخصي‌سازي‌شده که درمان‌ها را بر اساس داده‌هاي ژنتيکي و سبک زندگي بيماران تطبيق مي‌دهد، از مسائل کليدي در اين حوزه است.
شجاعان عنوان کرد: در بازديدي که از کره جنوبي داشتم، شاهد بودم که چگونه دولت الکترونيک با استفاده از هوش مصنوعي، توصيه‌هايي درباره رفتارهاي روزمره افراد ارائه مي‌دهد. مثلاً نوع غذا يا ميزان فعاليت بدني هر فرد بر اساس داده‌هاي موجود تعيين مي‌شود. اين اطلاعات مي‌تواند به شکل‌گيري تصميمات پزشکي دقيق‌تر کمک کند.
وي افزود: تحولات ديگري نيز در حوزه بازاريابي در حال وقوع است. امروزه محصولات بر اساس رفتار خريد کاربران تحليل مي‌شوند. به عنوان مثال، در پلتفرم‌هايي مانند آمازون و نتفليکس، مديريت هوشمند موجودي‌ها و تحليل احساسات مشتريان به شکل قابل توجهي در حال انجام است.

شجاعان تاکيد کرد: سال‌ها در صنعت کار کرده‌ام و مي‌دانم که مباحث مرتبط با مديريت پروژه تا چه اندازه اهميت دارند. وقتي اين مباحث را با هوش مصنوعي ترکيب کنيم، نتايج شگفت‌انگيزي حاصل خواهد شد؛ از جمله کنترل کيفيت با ديد رايانه‌اي که توسط هوش مصنوعي انجام مي‌شود.
به گزارش امانت به نقل از ايسنا، وي ادامه داد: در نهايت، بحث زنجيره تأمين و بهينه‌سازي فرآيندهاي توليد نيز از جمله مواردي است که بايد مورد توجه قرار گيرد. بهره‌وري انرژي يکي ديگر از مسائلي است که موجب تحول در صنايع شده و کاهش کيفيت نيز چالشي جدي است. بنابراين، بايد توجه داشته باشيم که اگر نتوانيم با اين فناوري‌ها همگام شويم، در هيچ بخشي قادر به رقابت نخواهيم بود؛ اين مساله بسيار حائز اهميت است.