گروه تحيل:اگر ايران به دنبال راه حل و کاهش تحريم‌ها است، واکنش‌هاي سنگين به سخنان گروسي نمي‌تواند تاثير مثبتي بگذارد و چه بسا منجر به تشديد تحريم‌ها شود. آمريکايي‌ها تمام تلاش خود را کردند که با هر روش ممکن، شهروندان خود را از کشور خارج کنند.

البته به نظر مي‌رسد هنوز هم زنداني‌هاي ديگري در ايران وجود دارند. در کنار اين مسئله، ايالات متحده با موضوع انتخابات، بحران اوکراين و بازار نفت درگير است. در حال حاضر ايالات متحده دغدغه‌هايي ديگر از جمله اتصال ارتباط اسرائيل و عربستان را نيز دنبال مي‌کند و در نتيجه خواهان اجراي نوعي سياست تنش زدايي با ايران است. رافائل گروسي مديرکل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي از ايران خواست در تصميم خود براي ممانعت از دسترسي به بازرسان ارشد سازمان ملل تجديد نظر کند و ادعا کرد که عدم اين همکاري‌ها عواقب شديدي به همراه خواهد داشت.
با گذشت چهار روز از اعلام تصميم ايران در لغو مجوز فعاليت شماري از بازرسان آژانس بين المللي انرژي اتمي، سخنگوي کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي از آن دفاع کرده است.
ابوالفضل عمويي، سخنگوي کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس شوراي اسلامي گفت: »اقدام دولت جمهوري اسلامي ايران براي لغو مجوز برخي از بازرسان با مليت اين کشور‌ها درست بود. وقتي اين کشور‌ها با مواضع سياسي‌شان فضاي همکاري بين ايران و آژانس را تخريب مي‌کنند چنين شائبه‌اي درباره بازرسان مربوط به اين سه کشور هم به وجود مي‌آيد که فضاي همکاري را به سمت چالش ببرند.«
با اين وجود، گروسي مديرکل آژانس براي سومين بار طي هفته جاري، خواستار تجديدنظر ايران در اين تصميم شده است. حال که ابراهيم رئيسي، براي شرکت در مجمع عمومي سازمان ملل متحد، در نيويورک حضور دارد، گروسي اعلام کرده مايل است با رئيس جمهور ايران ديدار کند.
ايالات متحده، بريتانيا، فرانسه و آلمان نيز در بيانيه مشترکي از ايران خواسته اند هرچه سريعتر در تصميم خود تجديدنظر و به طور کامل با آژانس همکاري کند. رافائل گروسي، چهار روز پيش اعلام کرده بود که شماري از اين کارشناسان تعليق شده، از »مجرب‌ترين بازرسان آژانس هستند« و به گفته او با اين تصميم، »ايران حدود يک سوم از گروه بازرسان آژانس را نپذيرفته و در نتيجه توان اين نهاد بين‌المللي را براي بازرسي موثر و تاييد صلح آميز بودن برنامه اتمي‌اش به شدت محدود شده است«.
ناصر کنعاني، سخنگوي وزارت خارجه جمهوري اسلامي ايران با دفاع از اين تصميم گفته بود »متأسفانه سه کشور اروپايي و آمريکا به‌رغم تعامل مثبت، سازنده و مستمر جمهوري اسلامي با آژانس، با زياده‌خواهي و با هدف تخريب فضاي همکاري ايران و آژانس، از فضاي شوراي حکام براي مقاصد سياسي خود سوءاستفاده کردند. ايران پيش‌تر نسبت به عواقب اين گونه سوءاستفاده‌هاي سياسي از جمله تلاش براي سياسي کردن فضاي آژانس هشدار لازم را داده بود.«
با توجه به جديدترين تحولات در روابط ايران و اژانس، پرسش‌هايي مطرح است، از جمله اين که روابط ايران و آژانس به چه مسيري منتهي خواهد شد و آيا بحران در روابط ايران و آژانس قابل کنترل است؟ قاسم محبعلي، ديپلمات پيشين ايران در يونان و مالزي و تحليلگر سياسي به اين پرسش‌ها پاسخ داده است:
اهميت هشياري ايران در حفظ تعادل هسته‌اي
قاسم محبعلي گفت: »جلسه اخير آژانس و اظهارات آقاي گروسي از يک سو و بيانيه‌اي که اتحاديه اروپا و آمريکا در خصوص حفظ و افزايش تحريم‌ها عليه ايران ارائه کردند، از سوي ديگر باعث واکنش ايران شد. واکنش ايران لغو رواديد برخي از کارشناسان تروئيکاي آژانس در کشور بود. حرکت مذکور باعث شد گروسي اين احساس را پيدا کند که عملا اشراف و نظارت خاصي بر برنامه هسته‌اي ايران ندارد و در نتيجه آخرين سخنان خود را که شامل نوعي هشدار بود مطرح کرد. به نظر مي‌رسد، مسئله آژانس، در صورتي که ايران و آژانس همکاري‌هاي لازم را انجام ندهند، با احتمال پيچيدگي بيشتر همراه است.«وي افزود: »طبيعتا تصميم اروپا و آمريکا، مطلقا مبتني بر تصميم آژانس نخواهد بود و با رگه‌هايي سياسي همراه مي‌شود، اما اگر آژانس اعلام کند نظارتي بر برنامه هسته‌اي ايران ندارد و نمي‌تواند صلح آميز بودن آن را تاييد کند، بايد منتظر تصميم‌هاي جدي‌تر اروپايي‌ها و امريکا در شوراي امنيت باشيم. اين که چه زماني اين تصميم‌ها علني اعلام شود، بستگي دارد به اين که اين کشور‌ها به دنبال چه منافعي هستند. به نظر مي‌رسد اروپايي‌ها و آمريکايي‌ها در عين حال که به دنبال حفظ تحريم‌ها هستند، علاقه‌اي به افزايش بحران‌هاي منطقه ندارند«.
سفير پيشين ايران در مالزي و يونان گفت: »اگر ايران به دنبال راه حل و کاهش تحريم‌ها است، واکنش‌هاي سنگين به سخنان گروسي نمي‌تواند تاثير مثبتي بگذارد و چه بسا منجر به تشديد تحريم‌ها شود. آمريکايي‌ها تمام تلاش خود را کردند که با هر روش ممکن، شهروندان خود را از کشور خارج کنند. البته به نظر مي‌رسد هنوز هم زنداني‌هاي ديگري در ايران وجود دارند. در کنار اين مسئله، ايالات متحده با موضوع انتخابات، بحران اوکراين و بازار نفت درگير است. در حال حاضر ايالات متحده دغدغه‌هايي ديگر از جمله اتصال ارتباط اسرائيل و عربستان را نيز دنبال مي‌کند و در نتيجه خواهان اجراي نوعي سياست تنش زدايي با ايران است. بعيد مي‌دانم مواضع آمريکا در قبال ايران، ضعيف‌تر از مواضع اروپايي‌ها باشد، اما به دليل شرايطي که گفتم، علاقه‌اي به تشديد بحران ندارد. بايد ببينيم بيانيه‌هاي بايدن و دولت امريکا در قبال ايران به چه سمتي مي‌رود.«وي افزود: »واکنش اعلاني ايران با واکنش‌هاي اعمالي آن، در برخي شرايط خاص متفاوت است. درواقع آن چه ايران در بيانيه‌ها به شکل تند مطرح مي‌کند، لزوما در عمل به همان تندي نيست. ايران ممکن است براي نرمش نشان دادن در مذاکرات و کنترل تنش، دست به اقداماتي بزند که مورد انتظار نباشد. در حال حاضر ايران به واسطه عمان و قطر با ايالات متحده در ارتباط است، ولي اگر روزي قرار باشد شاهد توافقي باشيم، بايد در سطوح بالا بين ايران و آمريکا گفتکو رخ دهد.«
از پيچيدگي شفاف سازي پهپادي تا دوراهي تصميم گيري
مديرکل اسبق خاورميانه و شمال آفريقا در وزارت امور خارجه کشور، گفت: »مسئله دلگيري کشور‌هاي اروپايي از ايران در حوزه جنگ اوکراين بر دو فرض استوار است. يکي حمايت ضمني ايران از روسيه و ديگري، حمايت عملي و نظامي ايران از روسيه. در حوزه مسئله پهپاد‌ها بار‌ها شاهد تکذيبيه‌هاي ايران بوده ايم. اما براي شفاف سازي اين موضوع، کار بسيار پيچيده خواهد بود. اصلا کار ساده‌اي نيست که ايران بتواند اثبات کند در خلال جنگ اوکراين همکاري پهپادي با روسيه نداشته. به جز ايران، طرف‌هاي ديگري هم وجود دارند که بايد در اين زمينه نظر بدهند. براي مثال موضع گيري روسيه درباره پهپاد‌ها حائز اهميت است. همچنين طرفين اروپايي نيز بايد رضايت داشته باشند. شايد بتوان گفت مسئله پهپاد‌ها تبديل به يک وسيله براي اعمال فشار عليه ايران و ابزار تهديد براي ساير کشور‌هايي است که ممکن بوده و هست که در موضوع جنگ روسيه ورود کنند«.
وي افزود: »روسيه در ماجراي جنگ اوکراين به دنبال شرکايي بود که در زمين جنگ تنها نباشد، چيني‌ها وارد اين زمين شدند، اما تا حدي از روسيه فاصله گرفتند. روس‌ها بسيار علاقه‌مند بودند که ايران را نيز در اين وضعيت شريک کنند. همچنين فارغ از جنگ اوکراين وقتي روابط ايران و غرب بهبود پيدا کند، مسئله تحريم‌ها کاهش پيدا کرده و ايران با فراغ بال بيشتري اقدام به فروش نفت مي‌کند؛ بنابراين اساساً به نفع روسيه نيست که ايران، مستقل شود. شايد يکي از دلايل گمراهي اروپايي‌ها نسبت به ايران همين باشد که تصور مي‌کنند ايران قطعا با روسيه همکاري پهپادي دارد و براي تکذيب اين موضوع و قانع کردن آنان نيز همانطور که اشاره کردم، کار سختي در پيش است.«
به گزارش امانت به نقل از فرارو، محبعلي تاکيد کرد: »ايران بر سر يک دوراهي مهم ايستاده است. ايران مي‌تواند دو انتخاب متضاد انجام دهد. از يک سو اگر قصد ايران اين باشد که برنامه هسته‌اي را تا حدي ادامه دهد که حتي از حالت صلح آميز خارج شود، طبيعيست که بايد همکاري خود را با آژانس قطع کند يا کاهش دهد و از NPT هم خارج شود. از سوي ديگر تا زماني که در NPT حضور دارد و بر اساس توافقي که با آژانس دارد، موظف است، آژانس را از برنامه هسته‌اي خود مطلع کند. اين را مي‌دانيم که تا کنون برنامه هسته‌اي ايران کاملا صلح اميز پيش رفته است. در ضمن هر کشوري بر اساس مصالح و منافع ملي خود حق دارد، از ورود برخي کارشناسان به کشور خودداري کند. ايران کاملا حق چانه زني يا منع ورود کارشناسان را دارد، اما بسيار مهم است که توجه کنيم، درگير شدن ايران و آژانس در شرايط فعلي بسيار خطرناک است، چرا که مي‌تواند منجر به گزارش‌هاي منفي عليه ايران هم در شوراي حکام و هم در شوراي امنيت شود. هرچند بعيد مي‌دانم ايران نيز تمايلي به تشديد بحران داشته باشد، زيرا تشديد بحران با آژانس منجر به فشار‌هاي سياسي، اجتماعي عميق تري خواهد شد.«