گروه دين و انديشه: روابط خانوادگي آن گونه که در جوامع سنتي معنا داشت، در زندگيهاي امروزي ديگر آن معنا و مفهوم را ندارد. در آن زمان، اعضاي خانوادهها به راحتي از روابط خويشاوندي و ارتباط با يکديگر بهره ميبردند و در موقع لزوم اين ارتباط از نظر عاطفي به افراد کمک شاياني ميکرد. صلهرحم و ارتباط با خويشاوندان يکي از آموزههايي ديني است که تاکيد فرواني براي آن در آيات و روايات شده است.
شايد در گذشته مفهوم صله رحم جايگاه و اهميت بالاتر و بيشتري داشت، صحبتها و خاطرات پدربزرگها و مادربزرگها يا افرادي که آن دوران را درک کردند به خوبي گوياي اين مطلب است.
کمتر اتفاق ميافتاد کسي از حال فاميل يا دوستان خود باخبر نباشد يا در مواقع غم يا شادي در کنار هم نباشند. معمولا در اعياد و جشنها افراد فاميل به خانه بزرگ خانواده که پدربزرگ بود ميرفتند و ساعتها در کنار هم به خوشي و خرم سپري ميکردند. اين دورهميها علاوه بر اين که سنت حسنه صله رحم را به همراه داشت باعث تفريح و شادي بچهها نيز ميشد چيزي که در عصر حاضر خبري از آن نيست، شايد خيلي از افراد استفاده از تلفن يا شبکههاي مجازي را در حد صله رحم حضوري بدانند و برايشان فرقي نداشته باشد که تلفني يا حضوري اين ارتباط را برقرار کنند، اما به مرور زمان هم براي خانواده و هم براي فرزندانشان تبعات جبرانناپذيري دارد. چرا که ارتبـاط صـميمانه بــا ديگـران، خصوصـاً اقـوام و خويشـان و بهرهگيري مناسب از وجود آنها يا حمايتهايشان علاوه بر پر کردن اوغات فراغت، در هنگام بروز حوادث، ميتواند تـا حـد زيـادي به فرد در مقابل آسيبهاي رواني و اجتماعي کمک کند.
مفهوم صلهرحم
»صله« در لغت به معناي نيکي کردن و دوستي و »رحم« به معني خويشاوندان و بستگان است. صلهرحم به معني ديدار و ارتباط با خويشاوندان و کمک به آنها است. کسي که به واسطه نسبت از جانب پدر، عمو، عمه، خاله، دايي و کسي که به واسطه نسب به انسان نزديک ميشود؛ از مصاديق رحم است.
اهميت صله رحم در ديدگاه اسلام
صله رحم يکي از توصيههاي مهم اسلامي است که تاکيد زيادي بر عمل به آن مي شود. مطابق توصيه ديني صلهرحم امر خيلي پيچيدهاي نيست. با کارهاي ساده مانند سلام کردن، دادن يک جرعه آب به وست و آشنا و يا حتي آزار نرساندن صورت ميپذيرد. در برخي از آيات قرآن و روايات اسلامي به اين موضوع اشاره شده است. از جمله در آيه يک سوره نسا ميفرمايند: » بترسيد از خدايي که به نام او از يکديگر درخواست ميکنيد و از قطع خويشاونديها پروا کنيد که خدا مراقب شما است«. يا در آيه 83 سوره بقره ميفرمايند:» به پدر و مادر، و خويشان و يتيمان و مستمندان احسان کنيد، و با مردم [به زبان] خوش سخن بگوييد«.
پيامبر(ص) در اين باره ميفرمايد:»پيوند با خويشاوندان، شهرها را آباد، و بر عمرها ميافزايد هر چند انجام دهندگان آن از نيکان نباشند«، و در مقابل، زشتي قطع رحم به اندازهاي است که باز حضرت فرمودند: »مبغوضترين عمل در پيشگاه خداوند پس از شرک، قطع رحم است.«
صلهرحم فقط ديد و بازديد نيست!
صلهرحم از جمله مفاهيمي است که دامنه وسيعي دارد، هدف از آن برقراري پيوند و ارتباط عاطفي با خويشاوندان و نزديکان است. برخي از افراد فکر ميکنند که صلهرحم فقط به معني رفتن به ديدار خويشاوندان و احوالپرسي کردن از آنها است، اما بايد بدانند که صلهرحم فقط در ديد و بازديد خلاصه نميشود، بلکه ميتواند به صورت کمکهاي جاني، مالي، فکري، عاطفي و خيرخواهي به خويشاوندان و نزديکان يا حتي آزار نرساندن به آنها باشد. رسيدگي جاني به خويشاوندان و نزديکان يکي از مراتب مهم صلهرحم است در اين حالت اگر جان يکي از خويشاوندان يا نزديکان در خطر است بايد در چارچوب اسلام از او دفاع کند تا آسيبي به وي نرسد.
کمک مالي به بستگان از شيوههاي ديگر صله رحم به حساب ميآيد، که ريشه در فطرت انسان دارد و از سوي اسلام نيز بسيار بر آن تاکيد کرده است. تا جائيکه قرآن، نيز اين نوع کمک را به عنوان يک حق واجب بيان ميکند. همچنين امام علي (ع) نيز در اين باره ميفرمايند» کسي که از سوي خدا ثروتي به دست آورد، بايد بستگان خويش را به وسيله آن دستگيري کند«.
از ديگر انواع صله رحم کمک فکري و راهنمايي براي گرهگشايي است.اگر يکي از خويشاوندان يا نزديکان نياز به راهنمايي داشت، نبايد از اين کمک دريغ کرد. براي مثال اگر يکي از اقوام اهميتي به نماز نميدهد، نزد او برود و از فضيلت نماز و پيامدهاي ترک آن سخن بگوئيد، که همان امربه معروف و نهي از منکر است.
اذيت و آزار نرساندن به بستگان و نزديکان يکي از بهترين روشهاي صلهرحم است. بدين معنا که از تهمت، غيبت، تهمت، عيبجويي، زخمزبان، دخالت در زندگي آنها و مواردي از اين قبيل پرهيز کنيم.
در صله رحم به شکل عاطفي نيز اگر فردي از اقوام يا نزديکان نياز به محبت و توجه دارد از او دريغ نکنيم. در برخي مواقع رفتن به منازل بستگان و احوالپرسي از آنها يا تلفن زدن و حتي نامه نوشتن براي آنها، باعث ايجاد محبت و دلجويي از بستگان ميشود. شرکت درغم و شادي يا مجالس جشن و سرور خويشان يا حتي مجالس ترحيم و دلجويي از بازماندگان آنان، کمک عاطفي محسوب ميشود که براي تقويت و تحکيم رابطه خويشاوندي بسيار موثر است. همچنين به نيکي ياد کردن از خويشاوندان، دعا کردن و طلب مغفرت و نذر براي رفع مشکلات آنان نيز از مصداقهاي ديگر صلهرحم محسوب ميشود.
عصر جديد و مفهومي به نام صله رحم
روابط خانوادگي آن گونه که در جوامع سنتي معنا داشت، در زندگيهاي امروزي ديگر آن معنا و مفهوم را ندارد. در آن زمان، اعضاي خانوادهها به راحتي از روابط خويشاوندي و ارتباط با يکديگر بهره ميبردند و در موقع لزوم اين ارتباط از نظر عاطفي به افراد کمک شاياني ميکرد.
شهرنشيني و دور شدن فاصلهها، روابط خويشاوندي را نيز تحت تأثير قرار داده است. امروزه ديگر خبري از خانوادههاي گسترده به سبک سنتي نيست، اما در جامعه ما ظرفيتهاي مناسب فرهنگي و اجتماعي مانند ديدو بازديد عيد نوروز، افطاريهاي ماه رمضان، دور هم جمعشدنهاي شب يلدا، ازدواج و وفات، تولدها و مناسبتهاي مشابه اينها وجود دارد که در آنها شاهد اوجگيري صلهرحم در ميان خانوادههاي ايراني هستيم، که ظرفيتهاي مناسبي در تنظيم مناسبات خانوادگي به حساب ميآيند.
استفاده از فنّاوري در صلهرحم خوب يا بد؟
گسترش تکنولوژي و زندگي شهرنشيني روابط خويشاوندي را نسبت به گذشته کمرنگتر کرده است. وابستگي و استفاده افراد از رسانههاي جمعي يا شبکههاي مجازي باعث شده است که افراد تنها از لحاظ فيزيکي در کنار هم باشند، اگر چه امروزه بسياري از افراد از فناوريهاي جديد مانند شبکههاي مجازي يا حتي تلفن براي انجام صله رحم استفاده ميکنند، اما صلهرحمي که به صورت حضوري انجام شود تأثيرات بهتر و کارآمدتري دارد.
براي مثال باخبر شدن از حال مادر يا پدري که سن بالايي دارند، تنها تلفن زدن کفايت نميکند، بلکه آنها نياز به محبت و توجه ويژه دارند با حضور در کنارشان ميتوانيم به آنها رسيدگي کرده و نيازهاي آنها را برطرف کنيم. براي مثال اگر نياز به تهيه مايحتاج زندگي دارند يا نياز به رفتن پيش پزشک را دارند آنها را همراهي کنيم.
صلهرحم چه فوايدي دارد؟
زياد شدن عمر و روزي از جمله فوايد دنيوي صلهرحم است. خداوند به خاطر اين کار حسنه، عمر انسان را زياد ميکند و فرد دچار مرگ ناگهاني نميشود، از سوي ديگر روزياش هم زياد ميشود. به طوري که امام علي(ع) در اين باره ميفرمايند: «پيوند با خويشان، ثروتها را بارور ميسازد و مرگها را به تاخير مياندازد.»
براي در امان ماندن از بلاها يکي از بهترين راهها صلهرحم است. همچنين باعث از بين رفتن کينهها ميشود. چرا که در بسياري از مواقع وقتي که از نزديک يکديگر را ميبينيم و با هم صحبت ميکنيم، سوءظن و کينه برطرف ميشود و صميميت جاي آن را ميگيرد. صلهرحم انسان را از بد مردن و مرگ ناگهاني نجات ميدهد و باعث ميشود که حساب انسان در آخرت هم راحت باشد.
عواقب قطع صله رحم
ترک صله رحم بسيار مورد نکوهش قرار گرفته است. خداوند متعال در سه جاي قرآن کساني را که با خويشاوندان خود قطع رابطه ميکنند، مورد لعن و نفرين قرار داده است. ترک صله رحم براي فرد آسيبهايي اجتماعي و رواني به همراه دارد، انسان موجودي اجتماعي است زماني که اطرافاش خالي ميشود، نياز به همراه باعث ميشود تا در فضاي مجازي و شبکههاي اجتماعي اين کمبود را جستجو کند، اما افراد سودجو و منفعتطلبي در اين فضاها وجود دارند که ممکن است، آسيبهايي را به آنها وارد کنند.
به گزارش امانت به نقل از ايسنا،اکثر مشکلات اجتماعي و فردي با کمک خانواده يا خويشاوندان قابل حل هستند، اگر اين مشکلات از سمت بستگان حل نشود به جامعه ميرسد. بسياري از افراد بزهکار يا سابقهدار اذعان ميکنند که اگر خانواده يا نزديکانشان آنها به حال خود رها نکرده بودند در دام جرائم گرفتار نميشدند.