گروه دين و انديشه:نهضت حسيني جلوهگاه تصميمگيري، تدبير و مديريت در شرايط بحراني است. مطالعه ابعاد عنصر تدبير در نهضت حسيني نشان ميدهد امام حسين(ع) نه شتابزده عمل ميکرد و نه منفعلانه، بلکه با تصميمات به موقع و سنجيده، نهضت را به سوي هدف پيش ميبرد.
نهضت حسيني جلوهگاه تصميمگيري، تدبير و مديريت در شريط بحراني است. بررسي تاريخ عاشورا، گوياي آن است که امام حسين(ع) از ابتدا با يک برنامهريزي دقيق، نهضت را شروع کرد و حتي در آخرين ساعات حيات خويش از موثرترين تدابير مديريتي و رهبري استفاده نمود.
آن حضرت با پيشبيني دقيق و برنامه خاص خود، نه شتابزده عمل ميکرد و نه منفعلانه، بلکه با تصميمات به موقع و سنجيده، نهضت را به سوي هدف پيش ميبرد. از آنجا که محتواي حرکت عاشوراي حسيني تبلور عيني يک الگوي رهبري موفق و موثر است، بنابراين بررسي آن به عنوان يک مساله مهم و زنده ضرورت دارد.
امام حسين(ع) با پيشبيني دقيق و برنامه خاص خود، نه شتابزده عمل ميکرد و نه منفعلانه، بلکه با تصميمات به موقع و سنجيده، نهضت را به سوي هدف پيش ميبرد.»جلوههاي تدبير و برنامهريزي در نهضت حسيني« از جمله مطالعاتي است که در اين راستا انجام شده و در ذيل گزيدهاي از آن را ميخوانيم:
ابعاد عنصر تدبير در نهضت حسيني
1- تدبير امام در حفاظت از خود و اهل بيت
سيدالشهدا هنگام ديدار با »وليدبن عتبه« والي مدينه پس از مرگ معاويه، با همراه داشتن گروه محافظي از جوانان بني هاشم نزد والي رفت. با آن حضرت جمعي از ياران، خويشان و پيروان خود مسلحانه همراه بود. در حالي که شمشيرها را آخته زير لباسها پنهان کرده بودند، به آنان سفارش کرد که بيرون در بمانند و اگر صداي امام از درون به مددخواهي بلند شد، به داخل بريزند و طبق فرمان آن حضرت عمل کنند.
نمونه ديگر تدبير امام در حفاظت از خود و اهل بيت، خروج حضرت از مدينه است. سيدالشهدا به خوبي ميدانست که حکومت به دنبال بهترين بهرهبرداري از عملکرد ايشان است و تلاش ميکند با کمک تبليغات گسترده، آن حضرت را به برهم زدن نظم حکومت و جنگطلبي متهم کند. از اين رو، ايشان براي اينکه راه قضاوتهاي نادرست را ببندد از مدينه خارج شد.
2- تعيين گزارشگر اطلاعاتي
اباعبدلله به اتفاق خانواده و همراهان از مدينه به سوي مکه حرکت کرد و بردارش »محمد حنيفه« را در مدينه باقي گذاشت . تدبير حضرت اين بود که برادرش به عنوان گزارشگر اطلاعاتي حرکت دشمن را زير نظر بگيرد و آنچه را که در مدينه ميگذرد، بي کم و کاست به آن حضرت برساند.
3- تدبير امام در تشکيل کاروان تبليغي
آنچه بردن اهل بيت را در جنگ منطقي و معقول ميکند، نقش رسانهاي بانوي اسوه و مقاومت در عاشورا، حضرت زينب (س) بود. بانوي بزرگ کربلا توانست در عصر بي رسانه، صداي قدرتمندي شود که حتي تاکنون خواندن و تامل در خطابههاي فصيح و بليغ ايشان موجب شگفتي و پرسش و حتي اشک ريختن بر اين واقعه ميشود. نقش خطير حضرت زينب(س) استراتژي رسواسازي دشمنان است.
4- خروج از مکه
يکي از تدبيرهاي امام حسين در نهضت عاشورا، خروج ايشان از مکه بود. امام در سوم شعبان سال ?? هجري وارد شهر مکه شد و تا هشتم ذي الحجه يعني چهار ماه و پنج روز در مکه توقف کرد. زماني که امام حسين در مکه بود، با استفاده از حضور تعداد زيادي از زائران خانه خدا در اين شهر، توانست عده زيادي از مسلمانان را از ظلم و فساد حکومت يزيدبن معاويه آگاه کنند. خانه آن حضرت در مکه، تبديل به کانون اعتراض و مخالفت با دستگاه جبار اموي شد و حاجياني که به قضد زيارت خانه خدا ميآمدند، از هدفهاي مقدس آن حضرت آگاه ميشدند و پس از بازگشت به وطن خويش مردم را روشن ميکردند.
5- جمعآوري اطلاعات
از آنجا که آگاهي از وضعيت دشمن، نقش موثري در تصميمگيريهاي فرمانده دارد، سيدالشهدا پيوسته ميکوشيد از اوضاع داخلي کوفه اطلاعات کافي داشته باشد. از اين رو، گاهي در بين راه از مسافراني که از کوفه ميآمدند، از وضعيت کوفه جويا ميشد.
6- جذب نيرو
سيدالشهدا از هر فرصتي براي جذب نيرو به جبهه حق بهره ميگرفت. شيوه مديريتي امام، يارگيري و جذب افراد بود. بر اين اساس در بين راه مکه و کوفه با افرادي ملاقات داشت که ميتوان به ديدار «زهير، عبيدالله بن حر جعفي و ضحاک بن عبدالله مشرقي» اشاره کرد.
7- پالايش نيرو
امام حسين چندين بار در طول راه کربلا، با پيشگويي از آينده و خبر دادن از شهادت خود و همراهان، افراد بي انگيزه و دنياپرست را که به اميد غنيمت همراه شده بودند را تصفيه کرد تا گروه زبده و عاشق شهادت در ميدان نبرد بمانند.
8- ذخيرهسازي آب وآرايش اردوگاه
حضرت در منزلگاه شراف، دستور داد آب فراوان بردارند و صبحگاهان حرکت کنند. در ميان راه و هنگام ظهر به لشکري برخودند. امام با سرعت و قبل از دشمن در منزل «ذوحسم» مستقر شد. آنگاه امام فرمان داد تا لشکر دشمن و نيز اسبان آنان را سيراب کنند.
امام با آن همه گرفتاري و با اطمينان به کشته شدن با پشتکار و تدبير عجيبي به فنون جنگي دست زد، شبانه خندق حفر کرد، پر از هيزم ني نمود و خيمهها را در يک جا به دور هم جمع کرد تا در مدتي هر چند کم و چند ساعت، از هجوم و محاصره دشمن جلوگيري کند و تا آخرين دقيقه عمر به آنچه مقدور او بود، در حفظ خود و خانواده کوتاهي نکرد.
امام حسين (ع) صبح روز عاشورا، اصحاب را سازماندهي کرد و پس از نماز صبح، «زهيربن قين» را فرمانده جناح راست و »حبيب بن مظاهر« را فرمانده جناح چپ قرار داد. سپس پرچم را به دست «حضرت عباس» سپرد. آنگاه چادرها را پشت سر خويش قرار دادند و در گودالي که پشت چادرها به صورت خندق حفر کرده بودند، هيزم و ني ريختند.
9- مهلت خواهي شب عاشورا براي عبادت
به گزارش امانت به نقل از ايرنا،مهلت خواهي شب عاشورا و سپري کردن آن شب با انس با خدا و تلاوت و عبادت، تدبير ديگر حضرت بود. زيرا امام ميخواست به همگان بفهماند که براي صحبت کردن با معبود هستي، جا دارد انسان از دشمن نيز مهلت بگيرد و از طرفي نماز، دعا، خواندن قرآن، استغفار و زمزمههايي که از خيمهها برميخاست به عنوان عامل معنوي و تقويت روحي در شب قبل از عمليات موثر بود. به گونهاي که ياران در صبح عاشورا بيتاب شهادت بودند و شوخي ميکردند و ميان خود و بهشت فاصلهاي جز تحمل ضربت شمشيرها نميديدند.