گروه دين و انديشه: ما در حوزه ترويج فرهنگ قرآني، توليد کتاب و کتابخواني سينما، آموزش و پروش، ساخت مدرسه دانشگاه، فرهنگسرا و… که اگر بخواهيم آماري ارائه کنيم، آمار درخشاني وجود دارد.
انقلاب اسلامي پيش از هر چيزي، يک انقلاب فرهنگي است تا يک انقلاب سياسي، حقوقي، و اقتصادي صرف. البته اين به معناي نفي خصلتهاي سياسي، حقوقي و اقتصادي اين انقلاب نيست. اسلامي بودن فصل مميز انقلاب اسلامي از ساير انقلابهاي جهان است. از اينرو، در اين انقلاب، عنصر فرهنگي از اهميت ويژهاي برخوردار است و انحراف در مسير چنين انقلابي از همين کانال امکانپذير خواهد بود.
با حجت الاسلام محمد کتابي، پژوهشگر حوزه انقلاب اسلامي، در خصوص دستاوردهاي فرهنگي انقلاب اسلامي به گفتوگو نشستيم. آنچه در ادامه ميخوانيد حاصل اين گفتوگوست:
حجت الاسلام کتابي عنوان کرد: در بحث تحليل دستاوردها و خدمات فرهنگي انقلاب اسلامي، دو رويکرد در اين زمينه وجود دارد، رويکرد، رويکرد کمي و آماري است، تقليل فرهنگ به شاخصههاي خرد و ارائه آمار، بدين صورت که فرهنگ را در شاخصههاي خرد بيان ميکنند، به عنوان مثال ميگويند قبل از انقلاب در حوزه کتاب، سينما، آموزش و پرورش، دانشگاه و… وضعيت اينگونه بوده و بعد از انقلاب به اين آمار رسيديم. بنابراين اين رويکرد کمي و آماري ما را به مقصود نمي ساند، البته بايد توجه داشت دستاورهاي بسيار بالايي هم از اين زاويه داشتهايم. اگرچه ما در حوزه ترويج فرهنگ قرآني، توليد کتاب و کتابخواني، سينما، آموزش و پروش، ساخت مدرسه، دانشگاه، فرهنگسرا و… که اگر بخواهيم آماري ارائه کنيم، آمار درخشاني وجود دارد که نشان ميدهد هم سطح فعاليتها بالاتر رفته و هم به لحاظ کمي و تعداد شاهد رشد و پيشرفت پس از انقلاب هستيم. البته ممکن است کسي بگويد که اگر رژيم طاغوت الان وجود داشت هم وضعيت همين بود، اما سرعت تحولات و رشد خدمات دراين 40 سال انقلاب، به هيچ وجه قابل مقايسه با قبل از آن نيست.
دستاوردهاي فرهنگي انقلاب اسلامي ايران
وي افزود: اما اگر تنها از اين منظر به دستاوردهاي انقلاب بپردازيم، به نظرمي رسد حق انقلاب، خدمات و دستاورهاي انقلاب درحوزه فرهنگ ادا نميشود و بايد رويکرد کلان و تکاملي به دستاوردهاي فرهنگي داشته باشيم. بنابراين بزرگترين دستاورد فرهنگي انقلاب در سطح کلان، هويت بخشي و زنده کردن شخصيت ايران و ايراني است، اگر نگاهي گذرا به وضعيت جامعه ايران و جهان اسلام قبل از انقلاب و همچنين سالهاي پس از انقلاب داشته باشيم، متوجه ميشويم که يک هويت بخشي در فرهنگ سياسي جامعه اتفاق افتاده است.
تحقق خودباوري و عزت نفس
کتابي با اشاره به فرهنگ خودباوري عنوان کرد: پيش از انقلاب شاهد جامعهاي بوديم که تحقير شده، تواناييها و ظرفيتهايش انکار شده و خود باوري و عزت نفسش پايمال شده و اين باور به او منتقل شده که تنها در سايه سلطه علمي و فرهنگي غرب و تمدن غرب ميتوان زندگي کند و اينکه خوباوري ايجاد شود و نسلي تربيت شود که به ظرفيتهاي خود ايمان دارد، شجاعت ورود به ميدانهاي سخت و دشوار را پيدا کند، کارهاي به ظاهر نشدني انجام دهد، انرژي هستهاي را سامان ميدهد، در صنايع دفاعي، نظامي، هوا فضا، موشک و پهباد و… جز چند کشور اصلي دنيا قرار ميگيرد، هزاران تکنولوژي ديگر را به مرز دانش ميرساند، دهها هزار شرکت دانش بنيان را پي ريزي ميکند و در مسير علم و دانش و خلاقيت و ظرفيتها و نواوري هاي جديد حرکت ميکند، اين هويت جديد در سايه خودباوري، شهامت ورود به عرصههاي ناشناخته و زائل نشدني و شجاعت برخرد با دشمن و استکبار، مهمترين دستاورد نظام اسلامي است و اين فرهنگ استقلال خواهي، شهامت در برابر استکبار و کارهاي نشدني و باور به ظرفيتهاي خود، و عقلانيت ايماني و ميراث شيعي، فرهنگ استکبار ستيزي و نترسيدن از دشمن از بزرگترين دستاور فرهنگي انقلاب اسلامي است.
وي افزود: زنده شدن اميد در دلهاي مردم، از طرفي صدور فرهنگ و فلسفه انقلاب اسلامي و متأثر شدن جهان مستضعفين و موحدين از فرهنگ انقلاب دستاورد بزرگي است.
تربيت چهرههاي شاخص و تأثير گذار از بين جوانان اين مرز و بوم
اين پژوهشگر تاريخ معاصر بيان کرد: از ديگر دستاوردهاي انقلاب اسلامي ميتوان به برون داد انساني انقلاب اسلامي، پرورش نيروهاي انقلابي و حزب الهي، اشاره کرد، بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، جامعه با شخصيتهايي نظير حسن باقري روبرو ميشود، کسي که در مدت دو ساعت به تعبير حضرت آقا از يک خبرنگار به ژنرال و طراح جنگي جوان تبديل ميشود و مسيري را در طي دو ساعت طي ميکند که در تمام جهان سالها براي آن تلاش ميکنند، شهيد مهدي زين الدين در 22 سالگي، 10 الي 15 هزارنفر نيرو از کل کشور، مديريت ميکند و ميشود فرمانده لشکر علي بن ابيطالب (ع)، حضرت آقا يک تعبيري دارند، ميفرمايند، فتح الفتوح انقلاب اسلامي، همين پرورش نيروهاي جوان و انقلابي است، که اکنون از سرداران شاخص ما در سپاه و ارتش و … و صدها هزار انسان گمنامند که در اين عرصه آمدند و درخشيند.
شجاعت و استکبار ستيزي
وي تصريح کرد: فرهنگ سياسي جامعه، خودباوري، شجاعت، استکبار ستيزي، اينکه جامعهاي که قبل از آن تحقير ميشده و يک باره جوانان آن جامعه به حدي خودشان را باور کنند و ظرفيت خود را بالا ببرند که وظيفه ساختن ايران و يک پله بالاتر، ساختن افق تمدني و نيز تغيير مناسبات و محاسبات جهاني و اين انگيزه و روحيه را در خود ببيند. بزرگترين دستاورد انقلاب اسلامي، اين تغيير روحيات و باورها و نگاههاي جامعه است.
تحول در سطح فرهنگ مذهبي و سبک زندگي ديني مردم
کتابي در ادامه بيان کرد: بالا رفتن سطح فرهنگ مذهبي جامعه نيز از ديگر تحولات جامعه بعد از پيروزي انقلاب اسلامي است، درست است که قبل از انقلاب هم دعاي توسل داشتيم، اما دعاها و توسلات همگاني، زيارت عاشورا، دعاي کميل و فرهنگ دعاي دسته جمعي، اعتکاف، هيچگاه به شکل امروزي نبود، به عنوان مثال در اعتکاف، چند نفراز افراد مسن شرکت ميکردند.
اما امسال براساس آمار، ? ميليون نفر امسال در اعتکاف شرکت کردند که ?? درصد آنان، جوانان و دانشجويان بودند، اين فاصله کمي و کيفي مجالس اهل بيت (ع) است، قبل از انقلاب در فضاي عزاداري اهل بيت (ع)، فقط نيمه شعبان و ايام محرم را داشتيم، اما بعد از انقلاب، ظرفيتهاي جديدي پديد آمد، عزارداري ايام فاطميه، پياده روي ابعين، مجالسي که هيچگاه در طول تاريخ شيعه، به اين ميزان توسعه نداشته، بالا رفتن فرهنگ زيارت، زيارت امام رضا (ع)، حضرت معصومه (س) و اربعين که هر کدام آمار ميليوني دارد، کساني که در فضاي توسعه غربي فعاليت ميکنند، معتقدند که از علائم توسعه نيافتگي جوامعي مانند ايران همين فرهنگ زيارت و مجالس اهل بيت (ع) است و ادعا ميکنند که اين امر با فرهنگ و تمدن مادي سازگار نيست.
وي در ادامه افزود: بنابراين بالارفتن سطح فرهنگ سياسي جامعه، عقلانيت جامعه، بصيرت، دشمن شناسي، ظرفيت غلبه بر فتنههاي سنگين و جنگهاي شناختي، عميقترين سطح و لايه از ظرفيتهاي فرهنگي جامعه است.
تحول جايگاه ايران در مناسبات جهاني
کتابي در ادامه به جايگاه ايران در جامعه جهاني اشاره و خاطر نشان کرد: قبل از انقلاب، جايگاه ايران در جامعه جهاني و در جهان اسلام چگونه بود؟ يک چهره منفعل؛ منزوي، فراموش شده، حيات خلوت آمريکا، وجهه بينالمللي که به خاطر حکومت طاغوت و پهلوي و سلطهاي که ابر قدرتها در ايران پيدا کرده بودند، همچنين وجهه نامحبوب ايران بين کشوريهاي اسلمي به واسطه پيوند با آمريکا و اسرائيل و کمترين کمک به مسئله فلسطين، اما بعد از انقلاب، همه عالم و جهان اسلام تحت تأثير انقلاب هستند. به گزارش امانت به نقل از مهر،حوزه علم و فرهنگ را در نظر بگيريد، از يک طرف نگاه کنيد، نظريههاي علوم اجتماعي و سياسي غرب، در حال تزتلزل است و حتي برخي نظريه پردازان در نظريات خود تجديد نظر ميکنند، نسل چهارم تئوريهاي انقلاب ايجاد ميشود.
تئوريهايي که به نقش مسائل معنوي، مذهبي و فرهنگي در شکل گيري انقلابها که قبل از انقلاب به آن توجه نمي شده، بعد از انقلاب ايدئولوژي مارکسيست، به شدت دچار چالش ميشود، قبل از انقلاب مارکسيسم، کشورهاي زيادي را تحت سلطه خود گرفته، اما بعد از انقلاب مبارزههاي جهاني با ايدولوژي مارکسيست، تحت تأثير فرهنگ و فلسفه انقلاب ايران صورت ميگيرد.