حافظ گفت‌وگوي فرهنگ‌ها و پرهيز از تعصب را مي‌آموزد

محمد مرادي با بيان اينکه حافظ همواره انسان را به مهرباني و تساهل دعوت مي‌کند، گفت: حافظ در بيت »جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه/ چون نديدند حقيقت ره افسانه زدند« تأکيد دارد که بسياري از اختلاف‌ها ميان انسان‌ها ناشي از تعصب و نرسيدن به حقيقت است.
وي ادامه داد: حافظ به ما مي‌آموزد که بايد به نگاه مخالف احترام بگذاريم؛ چنانکه در بيت »آسايش دو گيتي تفسير اين دو حرف است/ با دوستان مروت با دشمنان مدارا« بر ضرورت مدارا در برابر ديگران تأکيد مي‌کند. مرادي تصريح کرد: اين مدارا، به معناي ظلم‌پذيري نيست بلکه کوششي براي نزديک‌کردن انسان‌ها به حقيقت از راه مهر، تعقل و گفت‌وگوست.
دوستي و پرهيز از خشونت در منظومه فکري حافظ
اين عضو هيأت علمي دانشگاه شيراز يادآور شد: پرهيز از بدگويي، ميل به ناحق نکردن و دعوت به مهرباني در اشعار حافظ کاملاً آشکار است. حافظ مي‌فرمايد »درخت دوستي بنشان که کام دل به بار آرد/ نهال دشمني برکن که رنج بي‌شمار آيد« و اين بيت به روشني نشان مي‌دهد که جاي تعصب و دشمني، دوستي و مدارا را بايد رواج داد.
مرادي افزود: حتي در اشعار انتقادي حافظ نيز لحن او نرم، دل‌سوزانه و آميخته به خيرخواهي است و نقدش بر پايه‌ محبت و حقيقت‌جويي استوار است.
حقيقت‌طلبي و عشق؛ محور انديشه حافظ
مرادي با بيان اينکه اساس انديشه حافظ بر حقيقت‌طلبي و عشق است، اظهار کرد: حافظ خود مي‌گويد »منم که شهره شهرم به عشق ورزيدن/ منم که ديده نيالوده‌ام به بد ديدن«. از نگاه حافظ، انساني که بي‌عشق باشد، قلبش مرده است؛ زيرا عشق سرچشمه‌ تعقل، تعامل و پرهيز از تعصب است. وي تصريح کرد: در شعر حافظ، رند و پير مغان نماد عشق و حقيقت‌طلبي‌اند و به ما مي‌آموزند که پرهيز از دشمني و نگاه مهرآميز به همه‌ي انسان‌ها راه رسيدن به حقيقت است.
مرادي ادامه داد: مهم‌ترين مؤلفه‌اي که حافظ را از نااميدي جدا مي‌کند، عشق است؛ عشقي که از ازل تا ابد جاري است.
وي يادآور شد: حافظ در بيت »از دم صبح ازل تا آخر شام ابد/ دوستي و مهر بر يک عهد و يک ميثاق بود» عشق را حقيقتي ازلي و ابدي مي‌داند که به زندگي معنا مي‌بخشد.
به گفته عضو هيات علمي دانشگاه شيراز، حافظ با درک گذرا بودن دنيا، تلاش مي‌کند به زندگي معنا و هدفي متعالي بدهد: «بنشين بر لب جوي و گذر عمر ببين/ کاين اشارت ز جهان گذران ما را بس«.
مرادي افزود: حافظ اين جهان را مزرعه‌اي براي آخرت مي‌داند و در مسير سير و سلوک عرفاني، حرکت به سوي حقيقت را راه اميد و پويايي انسان معرفي مي‌کند.
رياستيزي و پرهيز از ظاهرگرايي در نگاه حافظ
اين استاد دانشگاه شيراز با اشاره به جنبه‌هاي انتقادي شعر حافظ گفت: رياستيزي و پرهيز از ظاهرگرايي در تقابل او با زاهدان و صوفيان زمانش به‌خوبي ديده مي‌شود.وي افزود: در بيت »صوفي نهاد دام و در حقه باز کرد/ بنياد مکر با فلک حقه باز کرد« حافظ از رياکاري صوفيان انتقاد مي‌کند و در ابياتي چون »واعظان کاين جلوه بر محراب و منبر مي‌کنند/ چون به خلوت مي‌روند آن کار ديگر مي‌کنند« بر اصلاح دروني افراد، به‌ويژه مدعيان اخلاق تأکيد دارد.مرادي يادآور شد: حافظ اصلاح جامعه را از اصلاح فرد آغاز مي‌کند و معتقد است کسي که مدعي اخلاق و دين است، بايد نخست خود را از ريا و خودنمايي بپيرايد.
آزادي و فرديت در شعر حافظ
مرادي با اشاره به جايگاه آزادي در انديشه حافظ گفت: انسان در شعر حافظ آزاد است تا عاشق باشد و در مسير حقيقت گام بردارد. آزادي مورد نظر حافظ، آزادي براي رسيدن به کمال و طرحي نو درافکندن است؛ چنانکه بيت »بيا تا گل برافشانيم و مي در ساغر اندازيم/ فلک را سقف بشکافيم و طرحي نو دراندازيم« نماد اين انديشه است.
به گفته وي، حافظ آزادي را در خدمت اخلاق و حقيقت مي‌خواهد و فرديتي را مي‌پذيرد که بر پايه معنويت و ارزش‌هاي الهي استوار باشد؛ از اين‌رو شعر او آميزه‌اي از انسان‌گرايي و معنويت است.
پيام حافظ براي انسان امروز
مرادي در جمع‌بندي سخنانش اظهار کرد: اگر قرار باشد پيام حافظ براي انسان قرن بيست‌ويکم تبيين شود، مي‌توان آن را در چند محور خلاصه کرد؛ عشق به زندگي، عشق به حقيقت، آغاز اصلاح از درون، خردورزي و پرهيز از ظاهرسازي، داشتن ديدگاه اجتماعي و پرهيز از انزوا، گسترش مهر و محبت و خودداري از قضاوت عجولانه نسبت به ديگران.
به گزارش امانت به نقل از ايسنا،وي تأکيد کرد: حافظ به ما مي‌آموزد که در هر انساني جنبه‌اي از خير و زيبايي وجود دارد و اگر با نگاه عاشقانه و حقيقت‌جويانه به جهان بنگريم، راهي براي تفاهم، مدارا و انسانيت گشوده خواهد شد.