اگر شبکه اينترنت زماني تنها در اختيار ارتش آمريکا بود و بعدتر بيشتر در فضاي علمي و دانشگاهي مورد استفاده قرار مي گرفت اما امروزه در همه حوزههاي تفريحي، تجاري، مالي، مهندسي و حتي اجتماعي هم وارد شده است.
جنبه اجتماعي- ارتباطي و يا تفريحي اينترنت که حالا بسيار برجسته هم شده و از طريق اپليکيشنهاي پيام رسان زمينه گسترش ارتباطات اجتماعي در فضاي مجازي را فراهم کرده است؛ علاوه بر ويژگيهاي مثبتي که با خود داشته است باعث ايجاد مخاطراتي براي همه اقشار شهروندان مخصوصا کودکان و نوجوانان هم شده است.کودکان يکي از آسيبپذيرترين اقشار شهروندان در مقابل آسيبهاي اينترنت مانند آزارهاي جنسي در فضاي مجازي هستند و آگاهي زودتر از سن بلوغ نسبت به برخي از مسائل مربوط به بزرگسالان هم مي تواند باعث بلوغ زودرس و حتي آسيبهاي رواني جدي در سال هاي بزرگسالي شود.
بنابراين بارها به والدين هشدار داده و تأکيد شده است اگر نتوانند کودکان خود را در فضاي مجازي کنترل کنند، شاهد مديريت کودکان توسط افراد سودجو خواهند بود درصورتي که با آموزش مناسب والدين به فرزندان در زمينه استقاده از گوشي هوشمند و کنترل فعاليت آنها در فضاي مجازي تا حد بسياري مي توان با آسيب هاي مذکور مقابله کرد.
مهمترين اقدامات کشورها براي صيانت کودکان از فضاي مجازي
درباره مقابله با تهديدات فضاي مجازي بسياري از کشورها و دولت ها قوانين سختگيرانهاي درباره استفاده کودکان و نوجوانان از اينترنت و شبکههاي اجتماعي تصويب و اجرا کردهاند. به طور مثال طي ماه هاي گذشته رئيس جمهور فرانسه خواستار آن شد که استفاده از شبکه هاي اجتماعي توسط کودکان زير 15 سال در اتحاديه اروپا، تحت کنترل والدين باشد.
امانوئل مکرون در يک سخنراني مفصل درباره آينده اتحاديه اروپا در دانشگاه سوربن پاريس، گفت قبل از 15 سالگي بايد کنترل والدين براي دسترسي به فضاي ديجيتال وجود داشته باشد. اگر محتوا چک نشود، اين دسترسي، انواع خطرات و تحريفات ذهني را ايجاد ميکند که ميتواند انواع نفرت را توجيه کند.فرانسه در سالهاي اخير شاهد حوادث خشونتبار مکرري بوده که دسترسي کودکان خردسال به اينترنت در وقوع آنها، نقش داشته است. بر اساس گزارش لوکال، اپليکيشنهاي شبکههاي اجتماعي مانند تيکتاک همچنين در ناآراميهايي که پس از تيراندازي پليس به يک نوجوان در حومه پاريس در سال 2023 روي داد و به بسياري از شهرهاي فرانسه گسترش يافت، نقش داشتند.
با گذشت مدتي نيز رگولاتورهاي اتحاديه اروپا اعلام کردند پلتفرمهاي شبکه اجتماعي فيس بوک و اينستاگرام شرکت متا پلتفرم، به دليل نقض احتمالي قوانين محتواي آنلاين اتحاديه اروپا در رابطه با ايمني کودکان، تحت تحقيقات قرار خواهند گرفت که ممکن است به جريمههاي سنگين منجر شود.
طبق قانون خدمات ديجيتال اتحاديه اروپا که در سال گذشته اجرايي شد، شرکتهاي فناوري موظفند براي مقابله با محتواي غيرقانوني و مضر در پلتفرمهاي خود کارهاي بيشتري انجام دهند. کميسيون اروپا اعلام کرد به دليل اين نگراني که فيسبوک و اينستاگرام به اندازه کافي به خطرات متوجه کودکان رسيدگي نکرده اند، تصميم گرفته است تحقيقات عميقي را درباره آنها آغاز کند. شرکت متا، گزارش ارزيابي ريسک را در سپتامبر ارائه کرد.
بازوي اجرايي اتحاديه اروپا در بيانيهاي گفت کميسيون نگران است که سيستمهاي فيسبوک و اينستاگرام، از جمله الگوريتمهاي آنها، اعتيادهاي رفتاري را در کودکان تحريک کنند. البته کار به اينجا ختم نشد چراکه اعلام شد نيويورک هم شبکه اجتماعي را براي نوجوانان محدود ميکند.
اريک آدامز، شهردار نيويورک در فوريه اعلام کرد دولت او عليه شرکتهاي شبکه اجتماعي از جمله فيس بوک و اينستاگرام شرکت متا، به دليل دامن زدن به بحران سلامت روان در ميان جوانان، شکايت کرده است.در گزارش وال استريت ژورنال آمده است: هدف قانون در دست تدوين قانونگذاران نيويورک، جلوگيري از ارائه فيد خودکار به خردسالان توسط شرکتهاي شبکه اجتماعي است. ران دسانتيس، فرماندار فلوريدا، در مارس، لايحهاي را امضا کرد که دسترسي کودکان زير 14 سال به شبکههاي اجتماعي را ممنوع ميکند و کودکان 14 و 15 ساله را ملزم به دريافت رضايت والدين ميکند. حاميان اين قانون ميگويند اين اقدام، از کودکان در برابر خطرات آنلاين در کمين سلامت روان آنها، محافظت ميکند.
علاوه بر موارد گفته شده اعلام شد دولت استراليا هم با هدف محافظت از سلامت روان کودکان و ممانعت از قرارگيري آنها در معرض محتواي نامناسب آنلاين، با ايالتها و قلمروها براي وضع محدوديت سني جديد براي وب سايتهاي شبکه اجتماعي، همکاري ميکند. به گفته آنتوني آلبانيز- نخستوزير استراليا، والدين »بدون نقشه« تلاش ميکنند تا با پيامدهاي سلامت روان ناشي از شبکههاي اجتماعي مقابله کنند؛ بسياري از اوقات، شبکههاي اجتماعي هيچ ماهيت اجتماعي ندارند و کودکان را از دوستان واقعي و تجربههاي واقعي، دور ميکنند.
او تأکيد ميکند هنوز هيچ محدوديت سني خاصي براي شبکههاي اجتماعي تعيين نشده، زيرا دولت استراليا فعلا سرگرم آزمايش فناوري احراز سن براي محدود کردن دسترسي کودکان به محتواي آنلاين نامناسب، از جمله هرزه نگاري است. همچنين دولت استراليا، سرگرم رايزني درباره نحوه اجراي عملي اين محدوديت سني است.
اينترنت کودکان راهکار ايران براي جلوگيري آسيبها
هم راستا با اقدامات ساير کشورها، ايران نيز براي جلوگيري از آسيب هاي فضاي مجازي براي کودکان اقداماتي را در دستور کار خود قرار داد. در ايران و در دولتهاي گذشته بر اين مسئله تأکيد شده بود که اخلاق، اينترنت کودکان و آينده جوانان و حراست از آن مهم است بنابراين يکي از طرحهايي که براي کاهش آفات فضاي مجازي در دستور کار وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات قرار گرفت، اينترنت کودکان بود که شهريور سال 1401 رونمايي شد.با راهاندازي سرويس اينترنت کودک و نوجوان (سرويس 456) سه امکان براي خانواده بهمنظور حفاظت از کودکان در فضاي مجازي فراهم ميشود. نخست با شمارهگيري #456*، دوم از طريق سايت و سوم از طريق اپليکيشن 6 اين امکان براي خانوادهها فراهم شده است تا دسترسي کودکان و نوجوانان خود به اينترنت را متناسب با سن و شرايط هر کدام تعريف و مديريت کنند. به اين منظور چهار سطح دسترسي تعريف شده است که در قالب چهار رنگ تعريف شده است که فعلا رنگ سبز (براي کودکان زير 5 سال) در اپراتورها فعال شده است و به زودي ساير دسترسي ها نيز تعريف خواهد شد.
کارشناسان معتقدند اين طرح از اين جهت که به کودکان سرويسهاي مناسبي داده شود و به خانواده اين اختيار را ميدهد که اينترنتي را براي فرزندان خود فراهم کنند، اقدام خوبي است؛ مشروط به اينکه شامل ساير طبقات اجتماعي نشود. آنها همچنين تأکيد مي کنند که اختيار و کنترل از پدر و مادر نبايد گرفته شود؛ در واقع مبناي اينترنت کودکان اين است که سرويسي را ارائه دهند که والدين امکان کنترل، نظارت و مديريت بر فرزندان خود را داشته باشند و نبايد چنين امکان تلقي ايجاد کند که بعضا حاکميت ها به جاي پدر و مادر تصميم گرفته اند و صرفا تعدادي از سايت ها را در اختيار کودکان قرار دهند اما اينکه سايتهايي وجود داشته باشد که خيال والدين راحت باشد، خوب است و مشکلي در اين زمينه وجود ندارد.
در حال حاضر دو سال از رونمايي اين طرح ميگذرد و براساس آخرين آمار اعلام شده يک ميليون نفر از اين خدمت استفاده کردند اما يک جامعه بيش از 16 ميليون دانش آموز وجود داشته و اين اميدواري وجود دارد که همه از اين امکان استفاده کنند.
با تمام اين اوصاف، به اعتقاد کارشناسان اين فضا رهاست و متاسفانه اخبار و تصاوير خارج از ارزش بهراحتي در فضاي مجازي دستبهدست ميشود و همين امر به بيبندوباري دامن ميزند بنابراين خانواده بايد در اين زمينه مراقب باشد، آموزشهاي لازم را به فرزندانشان بدهند و نظارت لازم بر کودکان و فرزندان خود داشته باشند.
در اين ميان دستگاههاي مسئول هم بايد نظارت داشته و محيطي پاک را فراهم آورند. حکمراني بايد شبکههاي خارجي را نسبت به فعاليت در داخل کشور پاسخگو کند تا هر تصويري در اختيار کودکان و نوجوانان قرار نگيرد.موضوعي که با روي کار آمدن دولت چهاردهم از سوي مسئولان و وزير ارتباطات بارها مورد تأکيد قرار گرفته است به نظر مي رسد يک عزم ملي براي سر و سامان دادن به اين فضا جزم شده است.
سيد ستار هاشمي- وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات در اين زمينه تأکيد کرده است: زماني که بپذيريم مردم اين روزها در فضاي مجازي زندگي ميکنند، آن وقت قبول ميکنيم که بايد براي آنها بهترين شرايط زندگي خوب را فراهم کنيم. زندگي خوب در دنياي ديجيتال يا دنياي آينده، هم با کيفيت و بهروز و بر لبه دانش است، هم امن است و هم آگاهي دهنده و الهام بخش. زندگي که قابليت دارد جانها را نجات دهد و اگر به خوبي نظم نداشته باشد، ميتواند جانها و فکرها را از بين ببرد.
به گزارش امانت به نقل از ايسنا، وي تأکيد کرده است وظيفه ما به عنوان حاکميت اين است که بهترين شرايط زندگي ديجيتال را براي مردم فراهم کنيم، به آنها آگاهي بدهيم، کيفيت کاربري را بالا ببريم و ايران آينده را براي آنها که قصد و هدفشان ناامن کردن براي اقشار مختلف جامعه به خصوص کودکان و نوجوانان است، ناامن کنيم.